Overal waar mensen samenwerken, zullen mensen roddelen. Wetenschappers gaan er zelfs van uit dat roddel voorwaardelijk is voor samenwerking. Waarom heeft roddel dan zo’n slechte reputatie?
Onderzoekers van Georgia Institute of Technology schatten op basis van onderzoek in dat zo’n 15% van alle werkmail roddel is. De meeste roddel zal echter niet zwart op wit zijn, maar face to face, zoals bij het koffiezetapparaat of op het parkeerterrein. Roddelen zelf is waarschijnlijk zo oud als de mensheid.
Het succes van de menselijke soort is te danken aan samenwerking. Samenwerking creëert echter een uitdaging, nml soortgenoten die er misbruik van maken (het freerider probleem). Andere diersoorten die samenwerken (zoals vampiervleermuizen) zijn afhankelijk van hun eigen ervaring om er achter te komen wie de uitvreters zijn. Mensen hebben daarentegen (door taal) de mogelijkheid ervaringen te delen. Ik vertrouw Jantje en Jantje vertrouwt Pietje. Als Jantje tegen mij verteld dat Pietje een betrouwbare kerel is, vertrouw ik ook Pietje. Roddel is het delen van informatie over reputatie en dit maakt niet alleen snellere samenwerking mogelijk, maar ook samenwerking op een grotere schaal. Om die reden roddelt elke menselijke groep die ooit is onderzocht.
Het belang van reputatie
Een goede reputatie is voor de mens een kwestie van overleven. Heb je een slechte reputatie, dan wil niemand met je samenwerken en ben je overgeleverd aan de wolven. Roddel (de uitwisseling van reputatie informatie) is zo een sterke incentive om je netjes te gedragen. De onderzoekers Bianca Beersma en Gerben Van Kleef van de UvA toonden in een experiment aan dat de dreiging van roddel, mensen inderdaad meer sociaal maakt. Een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek laat ook zien dat wanneer mensen denken dat anderen niet kunnen zien wat ze doen, zij minder eerlijk zijn.
Roddel dient echter niet alleen het algemeen nut. Het kan ook gebruikt worden om de reputatie van concurrenten te beschadigen. Goed geplaatste roddels kunnen een mooi carrière pad voor je vrijmaken. Dit soort strategische roddels kunnen zich uiteraard ook weer tegen je keren. Wanneer je slecht praat over anderen, kunnen mensen daar ook uit concluderen dat je een slecht persoon bent. Reputatieschade dus. Een ervaren roddelaar weet dit te omzeilen door de negatieve roddel positief te verpakken: ik maak mij echt zorgen over haar….
Coalitievorming
Strategische roddel is ook een middel om coalities te vormen. Wanneer iemand zich in een zwakke positie voelt, is het nuttig medestanders te vinden. Samen sta je immers sterker. Leidinggevenden en management krijgen vaak te maken met dit type roddel. Zij hebben immers meer macht, wat de medewerker kwetsbaar maakt. Wanneer er problemen zijn in de onderlinge verhouding, zal coalitievorming door strategische roddel een natuurlijke reactie zijn. Lekker samen zeiken over de baas.
Wanneer de onderstroom zich tegen de doelstellingen van de organisatie keert, wordt het werk van managers onmogelijk. Het is eenvoudig om roddel als het probleem te zien. Vanuit het perspectief van het management is het gewoon geklaag en gezeik dat uiteindelijk nergens toe bijdraagt. Of zoals een manager ooit verzuchtte tegen mij: ‘als ze daar eens mee zouden ophouden, kunnen we tenminste verder’. Het is echter belangrijk voorbij het geklaag en gezeik te kijken. Wat maakt dat er niet open over de problemen wordt gesproken? Waar komt de vijandigheid vandaan? En belangrijker: hoe kunnen we werken aan het herstel van vertrouwen en het ontstaan van een open dialoog.
Hoe krijg je als organisatie zicht op de onderstroom? Humetrics heeft diverse instrumenten ontwikkeld die zicht geven op kritieke factoren, zoals de ervaren organisatie rechtvaardigheid en de ervaren psychologische veiligheid.